Konferencja OZW2011. Referaty na konferencji OZW 2011

Referaty i postery - streszczenia

Magdalena Musiela

Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

Biblioteka akademicka w dobie społeczeństwa informacyjnego i jej rola w procesie otwartego udostępniania wiedzy

Rozwijające się technologie informacyjne przyczyniają się do szybkiego przekazywania różnego rodzaju informacji. Jednym ze źródeł zdobywania wiedzy są biblioteki akademickie, które mają także znaczenie dla rozwoju społeczeństwa. W prezentowanym materiale na temat „Biblioteka akademicka w procesie otwartego udostępniania wiedzy” autorka przedstawia oczekiwania użytkowników bibliotek akademickich miasta Poznania, którymi są losowo wybrani studenci Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM oraz studenci Uniwersytetu Ekonomicznego, korzystający ze zbiorów Biblioteki Głównej UE. Zebrane materiały i wnioski opracowano na podstawie przeprowadzonych przez autorkę anonimowych badań ankietowych, realizowanych w okresie od października do grudnia 2010 roku. Pytania ankietowe dotyczyły między innymi: szkolenia bibliotecznego z podziałem szkoleń na prowadzone w formie tradycyjnej (oprowadzenie po bibliotece) i zdalnej (e-learning), ściśle związanej ze zmianami w procesie kształcenia, oraz korzystania z materiałów oferowanych przez biblioteki akademickie w formie drukowanej (książki, czasopisma) i elektronicznych (np. e-booki, bazy danych). Wyniki pokazują w jaki sposób, jak często i z jakich źródeł informacji korzystają ankietowani użytkownicy bibliotek oraz skąd czerpią informacje o dostępnych źródłach, a także jakie formy szkolenia bibliotecznego preferują. Na podstawie wyników badań Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: czy biblioteki akademickie są postrzegane przez ich użytkowników jako czytelne i ogólnodostępne źródło zasobów wiedzy.

Elżbieta Czerwińska, Anna Jańdziak

Biblioteka Główna Politechniki Opolskiej

Internet czy biblioteka - wybory studentów uczelni Opola

W referacie przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w 2009 i 2011 roku wśród studentów uczelni Opola (Politechniki Opolskiej, Uniwersytetu Opolskiego i Wyższej Szkoły Administracji i Zarządzania) dotyczące korzystania z zasobów internetowych i bibliotecznych. W ankiecie główny nacisk położono na znalezienie odpowiedzi na następujące pytania: jakie są powody korzystania z zasobów Internetu, jaki jest stopień ich przydatności i wiarygodności oraz za pomocą jakich narzędzi studenci docierają do potrzebnej informacji. Pytano również o to, czy powszechna informatyzacja ograniczy rolę biblioteki uczelnianej i dlaczego. W 2009 roku blisko 70% studentów deklarowało, że codziennie korzysta z Internetu, a w 2011 roku nastąpił wzrost o kolejne 15%. Wśród powodów korzystania z Internetu w obu badaniach na pierwszym miejscu pozostaje „mogę znaleźć potrzebne materiały oraz informacje potrzebne w życiu codziennym.” Do ponad 23% wzrosło wykorzystanie sieci do usług bankowych, a o ponad 10% do czytania prasy i dokonywania zakupów. Zarówno w 2009 jak i w 2011 roku dla badanych podstawowym narzędziem wyszukiwania informacji w Internecie pozostaje Google, a podstawowym zasobem elektronicznym biblioteki jej katalog. W obu badaniach niepokoi fakt niskiego wykorzystania e-zasobów oraz bibliotek cyfrowych. Wzrósł natomiast odsetek osób uważających, że Internet i jego zasoby nie ograniczą roli bibliotek, z 57% w 2009 do 68% w 2011 roku. Dla zwolenników bibliotek publikacja elektroniczna nigdy nie zastąpi książki drukowanej, ankietowani podkreślali również rolę bibliotekarza w poszukiwaniu informacji. W 2011 roku studenci uznali, że biblioteka staje się „trzecim miejscem.”

Olga Giwer, Maria Miller, Małgorzata Wornbard

Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej

Od kolekcji prac doktorskich w bibliotece cyfrowej do repozytorium

Poster ma na celu pokazanie problemów związanych z tworzeniem kolekcji prac doktorskich w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej jako doświadczenia prowadzącego do powstania projektu repozytorium instytucjonalnego PW. Przedstawiamy sposoby informowania o kolekcji prac doktorskich i zachęcania do umieszczania ich w Bibliotece Cyfrowej PW, m.in. poprzez wskazanie korzyści odnoszonych przez publikującego i uczelnię. Statystyki udostępniania doktoratów w otwartej bibliotece cyfrowej wyraźnie wskazują na spektakularny wzrost ich oglądalności w porównaniu z brakiem zainteresowania egzemplarzami papierowymi w bibliotece tradycyjnej. Ponadto pokazujemy działania biblioteki promujące otwarte zasoby wiedzy. Jednym z działań zmierzającym do w tworzenia repozytorium uczelni jest przeprowadzenie ankiety, która ma na celu poznanie opinii środowiska naukowego oraz studentów na temat zamieszczania publikacji naukowych i edukacyjnych w otwartym repozytorium. Rezultaty ankiety mają pokazać nastawienie środowiska naukowego do udostępniania publikacji w otwartym dostępie, uwidocznić, do jakiego stopnia obawy naukowców przed udostępnianiem w otwartym Internecie są barierą utrudniającą powstawanie repozytorium. Wyniki badania ankietowego oraz doświadczenia z pozostałych działań będą stanowić dla Biblioteki PW materiał pomocniczy do opracowania strategii tworzenia repozytorium uczelnianego Politechniki Warszawskiej.

Karolina Grodecka, Jan Marković, Jan Kusiak

Centrum e-Learningu, Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie

Open AGH - otwarte zasoby akademickie

Akademia Górniczo-Hutnicza uruchomiła w styczniu 2010 roku serwis Open AGH - pierwsze w Polsce uczelniane repozytorium Otwartych Zasobów Edukacyjnych (OZE). Jest to inicjatywa zgodna ze światowymi trendami, ale w Polsce pionierska. W naszym kraju dyskusje nad OZE stosunkowo rzadko znajdują odzwierciedlenie w praktycznych działaniach, szczególnie w kontekście formalnej edukacji. W zdecydowanej większości przypadków tego typu inicjatywy są podejmowane oddolnie przez jednostki, które uznają, że otwarta edukacja ma potencjał by znacząco podnieść jakość kształcenia, a tym samym przynieść korzyść całemu społeczeństwu. Wciąż brakuje im jednak wsparcia zarówno na poziomie legislacyjnym (regulacje), jak i instytucjonalnym (strategie). Choć Internet stał się dla wielu osób jednym z podstawowych źródeł informacji, widoczna jest rezerwa w dzieleniu się efektami własnej pracy. Pojawiają się obawy, że doprowadzi to do naruszania praw własnościowych i majątkowych autorów, często wynikające z niskiej świadomości mechanizmów otwartej edukacji. Z tego typu barierami spotkali się także autorzy pracujący w Centrum e-Learningu AGH podczas tworzenia i promowania serwisu Open AGH. W oparciu o zdobyte doświadczenie, autorzy przedstawią prezentację i poster na temat etapów powstawania i rozwoju Open AGH. Szczególnie skupią się na warunkach brzegowych, które decydują o sukcesie takiej inicjatywy w środowisku akademickim oraz problemach, z jakimi spotkali się podczas pracy nad serwisem. W prezentacji zostanie przedstawiona diagnoza poziomu otwartości Uczelni w oparciu o prezentację wyników badań na temat stosunku do OZE przeprowadzonych wśród pracowników i doktorantów AGH w 2010 r. Wyniki badań jednoznacznie wskazują na duży potencjał rozwoju otwartych treści. Pomimo stosunkowo niewielkiej wiedzy o otwartych zasobach edukacyjnych i samym Open AGH, około 15% badanych publikuje materiały swojego autorstwa na wolnych licencjach, a połowa respondentów zamierza w bieżącym roku akademickim skorzystać z cudzych albo opublikować własne OZE. Prezentacja Open AGH będzie świetną okazją do wymiany doświadczeń, dyskusji nad kondycją OZE w środowisku akademickim oraz szukania odpowiedzi na pytanie jak efektywnie promować otwartość. Poster połączony z prezentacją projektu Open AGH będzie także rozwinieciem wystąpienia prof. Ryszarda Tadeusiewicza i prof. Jana Kusiaka Otwarte zasoby edukacyjne: korzyści, problemy, dobre praktyki, które będzie miało miejsce pierwszego dnia konferencji.

Ewa Rozkosz, Krzysztof Juszczyk

Biblioteka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej

Otwarta konferencja, jako nowy model komunikacji naukowej

Przez ostatnią dekadę obserwujemy przełomowe przemiany w organizacji i realizacji konferencji. Zawdzięczamy to nowym zjawiskom jakie sukcesywnie rozwijają się w komunikacji naukowej – nowej filozofii udostępniania treści (Open Access, licencje Creative Commons) lub ich przetwarzania, zastosowaniu nowych technologii mobilnych, audiowizualnych i internetowych (Nauka 2.0), wirtualnemu przechowywaniu treści (biblioteki, repozytoria cyfrowe, serwisy społecznościowe umożliwiające deponowanie treści). Przygotowało to grunt pod nowy model konferencji – otwartą konferencję. Łączy ona w sobie nowoczesne narzędzia komunikacji z ideą otwartego, więc nieograniczonego w przestrzeni i w czasie dostępu do wszelkich treści (prezentacji, referatów, posterów, zapisu wystąpień i dyskusji) jakie powstają przed, w trakcie i po konferencji. Porównanie otwartej konferencji z dotychczasowymi konferencjami wyraźnie pokazuje przewagę korzyści nad zagrożeniami, choć nie jest jej zadaniem konkurencja, lecz jak największe rozszerzenie oferty w stronę otwartej nauki i edukacji oraz rozwiązanie szeregu problemów i barier spowalniających postęp naukowy. Pomocą służyć będą elastyczne rekomendacje i standardy otwartej konferencji, gdyż nieograniczony dostęp nie musi być totalny i organizator lub aktywni uczestnicy konferencji sami będą decydować, które jej elementy uwolnić. W nowym modelu ważni są również obserwatorzy, którzy mimo swojej fizycznej nieobecności na konferencji, zyskują możliwości czynnego uczestnictwa w komunikacji naukowej, którą to wydarzenie inicjuje.

Jadwiga Dzikowska, Jadwiga Staromiejska, Dorota Miszczyk

Biblioteka Instytutu Inż. Cieplnej i Ochrony Powietrza Politechniki Krakowskiej

Rola instytutowych i zakładowych bibliotek naukowych w tworzeniu otwartych zasobów wiedzy wyższej uczelni Problemy i rozwiązania na przykładzie dwóch bibliotek L-4 i Ś-4 Politechniki Krakowskiej.

Publikacje pracowników naukowych wyższych uczelni technicznych powstają jako wynik prowadzonych badań , procesu dydaktycznego lub na zamówienie kontrahentów. Są i takie, które narodziły się z pasji społecznikowskich, prywatnych zainteresowań oraz z potrzeby serca i troski o dobro kraju, jako efekt posiadanych kompetencji i doświadczenia. Prace te ukazują się drukiem jako samodzielne monografie, ich rozdziały, na łamach poczytnych czasopism jako artykuły recenzowane lub w materiałach konferencji i sympozjów naukowych. Łatwo do nich dotrzeć i dokumentować ich „życie naukowe”. Istnieją jednak publikacje, których nakład jest mały, opatrzone etykietką: ”Do użytku wewnętrznego”. Latami służą jako podstawowe kompendium wiedzy dla wąskich specjalności nauczanych w instytutach i zakładach wyższych uczelni. Do tej kategorii należą również opracowania prac zleconych, projektów, wdrożeń, raportów z wykonanych pomiarów, prace studenckich kół naukowych, wyniki konkursów, wewnętrzne seminaria przygotowane jako prezentacje w programie PowerPoint. Pojawiają się kursy e-learningowe. Co jeszcze przyniosą rozwijające się technologie i techniki komunikacji, trudno przewidzieć. Dokumentowanie „żywotności” i monitorowanie przydatności naukowej prac pracowników wyższych uczelni będzie wymagało rejestracji w repozytorium na poziomie powstania źródła. Takim poziomem są podstawowe jednostki uczelni. Jeżeli repozytorium jest elektroniczną szafą, w której ma się znaleźć cały dorobek naukowy i dydaktyczny szkoły wyższej, to biblioteki instytutowe i zakładowe mogą i powinny pełnić w tym systemie kluczową rolę. Zalążkiem takiego rozwiązania są repozytoria prac pracowników Instytutu Mechaniki Budowli , Instytutu Materiałów i Konstrukcji Budowlanych oraz Instytutu Inżynierii Cieplnej i Ochrony Powietrza Politechniki Krakowskiej funkcjonujące w oparciu o oprogramowanie „mezon/lib”.

Aneta Marta Kowalska

Biblioteka Politechniki Krakowskiej

Współczesna komunikacja naukowa – masowa i interpersonalna. Zastosowanie modelu H.Lasswella oraz C.E.Shannona i W.Weavera

Poprzez przywołanie podstawowych teorii komunikowania, stosowanych w nauce o komunikowaniu, przedstawiono analizę współczesnego procesu komunikacji naukowej. Rozważane przy poszczególnych etapach komunikowania zagadnienia koncentrują się wokół zjawisk istotnych z punktu widzenia bibliotekarza i jego roli w procesie komunikacji naukowej. Wykorzystano teorie, modele, dotyczące: komunikowania masowego - Harolda Lasswella (1948) oraz komunikowania interpersonalnego - Claude'a Elwooda Shannona i Warrena Weavera (1948). Odpowiedzi na pytania z formuły H. Lasswella (kto? co? jakim kanałem? do kogo? z jakim skutkiem?) pozwalają na analizę pięciu aspektów procesu: nadawcy, komunikatu, medium, odbiorcy oraz efektu. Model komunikacji interpersonalnej C.E. Shannona i W. Weavera podkreśla znaczenie: wierności przekazywanych komunikatów, procesów kodowania i dekodowania, istnienie różnego rodzaju szumów – zakłóceń procesu (semantyczny, wewnętrzny, zewnętrzny). Składowe modelu uwydatnią problemy szczególnie istotne dla uczestników, a także badaczy współczesnej komunikacji naukowej. Podkreślono znaczenie ewolucji mediów – głównego czynnika przemian, jakie następują w komunikacji naukowej. Za sprawą nowych narzędzi komunikowania w komunikacji naukowej zachodzą rewolucyjne zmiany. Następuje przechodzenie od modelu jednokierunkowego do dwukierunkowych interakcji, zatarcie granic pomiędzy nadawcą i odbiorcą komunikatu, wzrost sprzężenia zwrotnego, rozbicie monopolu wiedzy, globalizacja. Sztuczny staje się podział na komunikowanie masowe i komunikowanie interpersonalne. Nowe media warunkują także pracę bibliotekarza w nowej rzeczywistości. Uświadomienie istotnych problemów, podkreślenie przemian możliwe jest także dzięki możliwości analizy komunikacji naukowej na kilku poziomach: intrapersonalnym (wewnętrznym, jednostkowym), interpersonalnym (pomiędzy dwiema osobami lub w grupach), organizacyjnym (instytucjonalnym), makroskopowym (masowym). Określono miejsce bibliotekarza w procesie komunikacji naukowej: może on być bezpośrednim uczestnikiem procesu oraz elementem pośredniczenia w komunikacji naukowej (nadawca, odbiorca, pośrednik).